Is bamboe een goed alternatief voor hardhout?
Bamboe is de afgelopen jaren enorm in populariteit gestegen. Bamboe latten en vlonderplanken worden ook toegepast in constructies zoals terrassen en schuttingen. Het wordt gezien als een duurzaam alternatief voor tropisch hardhout. Maar is bamboe eigenlijk wel zo duurzaam als men beweert? In dit artikel gaan we dieper in op de eigenschappen van deze upcoming grondstof. Ook vertellen we voor welke projecttoepassingen bamboe (minder) geschikt is.
Bamboe: géén hout
Bamboe is de snelst groeiende plant ter wereld en behoort tot de familie van de baardgrassen. Bamboe is dus géén hout, maar een grassoort. Wereldwijd zijn er circa 1500 soorten bamboe bekend. Bamboe heeft geen schors en wordt niet groter in diameter naarmate de stam ouder wordt. In tegenstelling tot hout is de bamboeplant volledig hol vanbinnen. Daarom vereist het veel extra aandacht om er constructies mee te maken. Ook omdat de stokken rond zijn. Erin spijkeren of erin schroeven is niet mogelijk. Er zijn ook zeker overeenkomsten. Zo is bamboe ook biologisch afbreekbaar, hard en duurzaam. Ook de warme, natuurlijke uitstraling hebben de twee biobased materialen met elkaar gemeen. Dit maakt dat bamboe veelvuldig als alternatief voor hardhout wordt gepromoot.
Waar groeit bamboe?
Bamboe groeit wellicht op meer plekken dan je denkt. In het wild komt bamboe in wel vijf continenten voor: Afrika, Azië, Zuid-Amerika, Noord-Amerika en Australië. Alleen op de continenten Antarctica en Europa kom je deze grassoort niet in het wild tegen. Veel bamboe groeit in (koude) berggebieden waaronder de Himalaya en in het Andesgebergte.
Wie de wereldkaart met de groeigebieden van bamboe erbij pakt, ziet dat vooral de zuidelijke helften van de vijf continenten gekleurd zijn. In deze zones heerst een tropisch of subtropisch klimaat. De reden dat bamboe juist op deze plekken groeit, is dat bamboe ook extreme weersomstandigheden tolereert. Dit in tegenstelling tot vele andere planten. Extreme kou, droogte of vochtigheid; voor bamboe is dit geen probleem.
FSC® certificering voor bamboe
Ondanks dat bamboe geen hout is, kunnen bamboeplantages in aanmerking komen voor FSC® certificering. Zelf hebben wij nooit begrepen hoe dit kan, omdat bamboe geen hout is en niet is bossen groeit. Maar FSC® liet bamboe in 2008 toe tot haar systeem. Dit deed de organisatie om te voorkomen dat bamboe steevast zou worden uitgesloten bij bouwprojecten waarbij het gebruik van FSC®-materialen de norm is.
Waarom mensen voor bamboe kiezen
Bamboe is geliefd bij architecten en hoveniers met een voorkeur voor natuurlijke materialen. Het materiaal is sterk, neemt weinig vocht op en heeft een mooie nerfstructuur. Door bamboe vlonderplanken te plaatsen krijgt de tuin al snel een chique uitstraling. Tel daar het duurzaamheidsaspect bij op en je begrijpt waarom het materiaal in trek is. Van den Berg Hardhout neemt een aantal van de gunstige eigenschappen van bamboe verder onder de loep.
Gunstige eigenschappen van bamboe:
- Neemt tijdens de groei grote hoeveelheden Co2 op;
- Bamboe heeft een mooie, natuurlijke look;
- Kent weinig krimping en uitzetting;
- Zeer korte groeiperiode: het is volgroeid na vijf jaar;
- Mooie nerfstructuur en warme uitstraling.
Een gras met een enorme groeisnelheid
Bamboe groeit snel, héél snel. Met een groeisnelheid tot 1 meter per dag is bamboe de snelst groeiende plant ter wereld. Na 3 tot 6 maanden bereikt bamboe zijn maximale hoogte, echter is deze dan nog niet klaar om geoogst te worden. De plant heeft nog enkele jaren nodig om zijn stengels volledig uit te harden. Deze ‘uithardingsfase’’ is noodzakelijk om bamboe bruikbaar te maken voor (zware) constructies. Na vier á vijf jaar is de bamboe kaprijp.
Een natuurlijk koolstofreservoir
De uitstoot van CO2, één van de belangrijkste broeikasgassen, draagt bij aan de opwarming van de aarde. Hoe minder CO2 in de lucht, hoe beter dit is voor het klimaat. Bamboe is in staat om grote hoeveelheden CO2 uit de lucht op te nemen. Het is als het ware een natuurlijk koolstofreservoir die ook nog eens zuurstof produceert. Eén hectare bamboebos neemt jaarlijks zo’n duizend ton CO2 op. Op deze manier heeft bamboe een positieve werking op het broeikaseffect. Tijdens de groei neemt bamboe meer CO2 op dan nodig is voor productie waardoor een CO2-neutrale levenscyclus gerealiseerd wordt.
Dezelfde natuurlijke uitstraling als hout
In de basis kent bamboe twee kleuren: lichtgeel/blond en donker. De lichte kleur is de ‘natuurlijke kleur’ die tevoorschijn komt bij het schillen van de stam. De donkere kleur is verkregen door een verhittingsproces met stoom bij een temperatuur tussen 130°C en 140°C (carbonisatie). Net als hardhout vergrijst onbehandeld bamboe na verloop van tijd door blootstelling aan UV-straling, regen en wind. Door het bamboe te behandelen kan vergrijzing voorkomen worden.
Kanttekeningen bij bamboe
Door zijn vele voordelen krijgt de houtachtige grassoort veelal lovende kritieken. Het zijn de overeenkomstige eigenschappen van (tropisch) hardhout en korte groeiperiode waardoor bamboe als duurzaam alternatief voor hardhout wordt gezien. Bij het gebruik van bamboe voor constructies zijn echter ook kanttekeningen te plaatsen.
Niet per definitie een duurzaam product
Bamboe wordt gezien als een zeer duurzaam materiaal, maar helemaal terecht is dit imago niet. Onbehandeld gaan bamboestammen bij buitengebruik hooguit twee jaar mee. Zonder blootstelling aan regen of zon kan dit worden opgerekt naar zeven jaar. Dit staat in schril contrast met de levensduur van tropisch hardhout. Bamboe is dus niet per definitie duurzaam. Dat onbewerkt bamboe zo kort meegaat, is onder andere te wijten aan de relatief snelle verspintering en het ontbreken van natuurlijk toxische stoffen.
Om de levensduur te verlengen, kan bamboe worden bewerkt. Het productieproces van bewerkte bamboeproducten zoals galamindeerd bamboe of bamboecompostiet kost echter wel veel energie. Het is een zeer intensief proces waarbij vaak producten worden gebruikt die niet zo milieuvriendelijk zijn, zoals lijm. Ook thermische modificatie is een veelgebruikte methode om de levensduur van bamboe te verlengen. Ondanks dat bij deze warmtebehandeling geen chemische stoffen toegepast worden, kost de verhitting van de bamboe vezels (tot circa 200 graden) veel energie.
Ontbossing en verminderde biodiversiteit
Door de groeiende vraag naar bamboe moeten steeds meer tropische bossen wijken voor deze grondstof. In Azië worden veel natuurlijke bossen gekapt om bamboeplantages aan te leggen. Bamboeplantages worden ook wel monocultuurplantages genoemd. Dit zijn stukken grond waar slechts één type gewas geteeld wordt. In dit geval bamboe. Een ander voorbeeld van een monocultuur is een grootschalig maïsveld of sojaplantage. Door het gebrek aan variatie zijn monocultuurplantages een stuk kwetsbaarder voor plantenziekten dan plantages met verschillende soorten gewassen. Breekt er een plaag uit, dan kan deze zich razendsnel verspreiden.
De aanplanting van bamboeplantages hebben bovendien nadelige gevolgen voor de biodiversiteit. Polyculturen zoals tropische bossen zijn echte biodiversiteits hotpots. In deze gebieden leven duizenden dieren en planten. Wist je dat wel 50% van de wereldwijde biodiversiteit op het land zich bevindt in tropische regenwouden? Hoe diverser een landschap is, hoe kleiner de kans dat het ecosysteem in elkaar klapt.
Bamboe is niet geschikt voor buitentoepassingen
Voor toepassingen binnenshuis wordt bamboe op grote schaal toegepast. Waar bamboe parket geliefd is bij architecten, is bamboe een minder goede keuze voor buitentoepassingen. Dat is niet zonder reden. Bamboe kent een aantal nadelige uitwerkingen bij gebruik in de buitenomgeving, welke niet voorkomen bij hardhoutsoorten. De nadelige eigenschappen hebben betrekking op de snelle verwering (bij onbewerkt bamboe) en stabiliteit. Daarbij blijft de lijm van bamboestrips bij gebruik in de buitenlucht lang niet altijd goed. Zoek je een grondstof om straatmeubilair, brugdekken of gevelbekleding te maken? Dan blijft hardhout de beste keus.
Duurzaam hardhout voor terrassen, bruggen & meer
Bij Van den Berg Hardhout leveren we hout voor uiteenlopende toepassingen. Vrijwel al ons hardhout krijgt een plaats in de buitenruimte, maar is ook zeker geschikt voor binnentoepassingen. Je ziet ons hardhout terug in brugdekken, terrasvlonders, speeltoestellen en gevels. Ons hout is voorzien van het FSC®-keurmerk. Hiermee dragen wij bij aan verantwoord bosbeheer. Ons assortiment telt tientallen bekende en minder bekende (tropische) hardhoutsoorten. Wij adviseren je graag over alle hardhoutsoorten die voor je project in aanmerking komen.
