De nieuwe EU-anti-ontbossingsverordening (EUDR) eind 2024 van kracht

Op 16 mei 2023 werd door de Europese Unie een nieuwe wet tegen ontbossing aangenomen: de European Union Deforestation free Regulation (EURT). Deze wet is de opvolger van de EUTR. Naar verwachting wordt de nieuwe wetgeving eind 2024 van kracht. De EUDR verbiedt het om producten die verband houden met ontbossing en bosdegradatie op de EU-markt te brengen. Van den Berg Hardhout ziet dit als een goede ontwikkeling, omdat het plegen van roofbouw hiermee nog moeilijker wordt gemaakt. Anderzijds zijn er enkele kanttekeningen te plaatsen bij de EUDR. We vertellen u er graag meer over.

De voormalige Europese Houtverordening in het kort

De EUTR (European Union Timber Regulation) is in het leven geroepen om de illegale handel in hout een halt toe te roepen. Sinds de ingang van de Europese verordening op 3 maart 2013 is het verboden om illegaal gewonnen hout of houtproducten op de markt te brengen in de Europese Unie. De verordening maakt een onderscheid tussen twee soorten (ver)kopers van hout en houtproducten: marktdeelnemers en handelaren. Ieder heeft zijn specifieke verplichtingen.

Wat is er anders aan de EUDR?

De EUDR gaat nét een stapje verder dan zijn voorganger. Producten moeten niet alleen legaal zijn, maar ook ontbossings- en degradatievrij. Onder deze ‘producten’ valt een breed scala aan grondstoffen waaronder soja, palmolie, rubber, cacao en koffie. Ook afgeleide producten van deze grondstoffen vallen onder de verordening. Denk hierbij aan chocolade, rubberbanden, meubels en leder. De EUDR heeft dus niet enkel betrekking op houtproducten. Traceerbaarheid speelt een belangrijke rol binnen de EUDR. Zo dient elke grondstof gekoppeld te worden aan het stuk land waar het is geproduceerd. Met de nieuwe wet hoopt de Europese Unie ontbossing en bosdegradatie tot een minimum te beperken.

De due diligence-procedure van de EUDR

Bedrijven moeten aantonen dat hun goederen legaal zijn geproduceerd en vrij zijn van ontbossing volgens verplichte due diligence-regels. De zogeheten due diligence-procedure kent drie stappen:

Stap 1: informatie en documentatie

In de eerste stap draait het om het verzamelen van informatie en documentatie. Bedrijven moeten onder meer informatie verzamelen over de geografische locatie waar de relevante goederen/producten zijn geproduceerd en in welke tijdspanne dit gedaan is. Ook moet men een lijst kunnen aanleveren met gegevens van leveranciers en klanten.

Stap 2: risicobeoordeling

In stap twee staat risicobeoordeling centraal om vast te stellen dat men de EUDR netjes naleeft. Men moet kunnen aantonen dat het risico op mogelijke ontbossing verwaarloosbaar is. Enkele beoordelingscriteria hebben betrekking op de certificeringsinformatie, de complexiteit van toeleveringsketen en eventuele problemen in het land van herkomst (corruptie etc.).

Stap 3: risicobeperking

Tot slot dienen bedrijven aan te tonen de risico's op ontbossing en bosdegradatie te beperken. Bijvoorbeeld middels onafhankelijke onderzoeken en audits, aanvullende documentatie of door samen te werken met leveranciers

Vraagtekens over de haalbaarheid van controles

Van den Berg Hardhout juicht de nieuwe EU-anti-ontbossingsverordening zeker toe, maar is ook kritisch. Zo maken wij ons zorgen over de haalbaarheid van controles. De plannen van de Europese Commissie zijn namelijk vrij ambitieus als het op inspectie aankomt. Producten uit landen met een laag risico worden onderworpen aan een vereenvoudigde due diligence-procedure. Komen producten uit een land met een hoog risico? Dan wordt het aantal controles opgeschroefd. De risico-indelingen worden bepaald door de Europese Commissie. Door kritisch te kijken naar zaken als het tempo van ontbossing en de uitbreiding van landbouw maar ook nationale regelgeving, wordt een passend risicoprofiel opgesteld.

Ook FSC heeft enkele kritiekpunten geuit met betrekking tot de nieuwe vordering. Zo stelt FSC dat zij graag hadden gezien dat de verordening ook betrekking zou hebben op andere beboste gronden zoals savannes. Daarnaast is het gebrek aan duidelijke erkenning van de rechten van inheemse volkeren en lokale gemeenschappen volgens de organisatie een zwak punt in de verordening.

Is EU-wetgeving tegen ontbossing echt nodig?

Het tempo waarin wereldwijd bossen verloren gaan, is verontrustend. Inmiddels is bijna 50% van al het oorspronkelijke bos op aarde verdwenen. Een belangrijke oorzaak van deze ontbossing is illegale houtkap. Bomen worden gekapt zodat de grond voor andere doeleinden kan worden gebruikt. Doeleinden die vaak op korte termijn lucratiever zijn.

Bossen zijn de ‘longen’ van de aarde en spelen dan ook een belangrijke rol in de strijd tegen de klimaatverandering. Bovendien huisvesten bossen het grootste deel van de biodiversiteit op aarde. Dit maakt dat het verdwijnen van het bos een enorme impact heeft op zowel klimaatverandering als de leefomstandigheden van mens en dier. Onwettige ontbossing is een wereldwijde bedreiging. Strenge regelgeving is nodig om het snelle tempo van ontbossing te dempen.