Dit moet u weten over de droogprocessen van hout

Het drogen van hardhout is voor veel toepassingen van groot belang. Het voorkomt dat het hout na toepassing onwenselijke vormen aanneemt. Van den Berg Hardhout vertelt graag meer over het belang van drogen en hoe het droogproces van hardhout in zijn werk gaat.

Waarom moet hardhout gedroogd worden?

Vers gekapt hout bevat van nature veel vocht. Het vochtgehalte ligt gemiddeld tussen de 30 en 50%. Om het hout te gebruiken voor bepaalde toepassingen zoals constructies of vloeren, dient het vochtgehalte teruggebracht te worden. Als er te nat hout wordt gebruikt, is er risico op krimp. Dit komt doordat het vochtpercentage nog te hoog is in vergelijking met de omgeving. Tot het houtvochtgehalte in evenwicht is met de omgeving, kan het hout vervormen. Daarom is het belangrijk dat hout het juiste vochtgehalte heeft voor de genoemde toepassing. Met name indien onderdelen exact in elkaar moeten passen, bijvoorbeeld bij gevelbekleding, is het van belang dat het hout zo min mogelijk van vorm verandert of beweegt.

Kortom; met gecontroleerde droging blijft de functionaliteit én uitstraling van het hout behouden.

Het ideale vochtpercentage van hardhout

Als hout een grote hoeveelheid vocht bevat, leent het zich niet voor toepassingen als gevelbekleding of vloeren. Een laag vochtpercentage is dus wenselijk. Maar welk vochtpercentage moet het hout dan precies hebben? Daar is geen eenduidig antwoord op te geven.

Elke houtsoort kent namelijk een eigen evenwichtsvochtgehalte. Dit getal beschrijft naar welk vochtpercentage het hout zal gaan onder constante omstandigheden. Bijvoorbeeld: bij een luchtvochtigheid van 90% zal droog hout vocht opnemen, tot er een bepaalde balans tussen hout en omgeving ontstaat, en het hout geen vocht meer opneemt. Wordt het droger in de lucht, en gaat de RV naar 50%, zal het hout ook weer langzaam vocht aan de lucht afgeven tot het evenwichtsvochtgehalte is bereikt.

Hoe droger hout is, hoe minder vocht het nog kan opnemen. Als het nog erg nat is en aan droge omstandigheden wordt onderworpen, kan het echter wel flink krimpen (vervorming; kromtrekken, cup, collaps, buigen) als het vocht verliest. Daarom is het belangrijk dat hout naar het juiste vochtpercentage wordt gebracht voor de bestemde toepassing en klimaat.

Bepaalde toepassingen stellen daar hogere eisen aan dan andere. Voor gevelbekleding is het raadzaam om een vochtpercentage tussen 12 en 16% aan te houden, maar voor een damwand is dit niet nodig. Deze staan immers in het water. Vlonders daarentegen worden intensief gebruikt en vaak blootgesteld aan de invloeden van het weer. Een vlonderplank die is terug gedroogd naar 14-18% zal de meeste schommelingen in luchtvochtigheid kunnen opvangen zonder merkbaar te vervormen. Enkel als het heel (lang) droog weer is kan het hout nog krimpen of scheuren.

Hout wat binnen wordt gebruikt kan zelf tot wel 6% worden gedroogd, maar meestal is het vochtpercentage niet veel lager dan 10%. Het exacte gewenste vochtgehalte is sterk afhankelijk van de toepassing die men voor ogen heeft. Wordt het hout gebruikt voor de bekleding van een gevel? Dan is een vochtpercentage van 14% acceptabel. Voor binnentoepassingen is een lager vochtpercentage wenselijker. Zo ligt de gebruikelijke vochtwaarde van houten vloeren rond de 8%.

Verschillende droogprocessen van hout

Over het algemeen bestaan er twee methoden om hout te drogen. We onderscheiden kunstmatig drogen met behulp van machines en lucht drogen.

Luchtdroging

Bij luchtdroging wordt hout op natuurlijke wijze gedroogd. Dit gebeurt simpelweg in de buitenlucht. De zon en de wind doen het werk. Om alle panken zo gelijkmatig te laten drogen, wordt het hout op elkaar gestapeld en in lagen gerangschikt. Dit wordt ook wel oplatten genoemd. Een goede drukverdeling is hierbij essentieel. Het plaatsen van kleine tussenblokjes zorgt ervoor dat de planken elkaar niet raken. Hout wat vers gezaagd is kan eenvoudig door onderling contact gaan schimmelen. Met het creeren van voldoende tussenruimten wordt schimmelvorming voorkomen.

De Air dried-methode vergt enig geduld. Gemiddeld neemt het natuurlijke droogproces maanden tot wel 1,5 jaar in beslag. De keerzijde van luchtdroging is dat weersomstandigheden (regen) het droogproces kunnen verstoren. Om deze reden wordt het hout ook wel in loodsen met grote openingen geplaatst. In de afgeschermde ruimte kan men een constante luchtstroom realiseren en meer controle uitoefenen op de omstandigheden.

Kunstmatig drogen

Naast het drogen van hout aan de lucht kan men ook machines inzetten om het gewenste vochtpercentage te bereiken. Bij kunstmatig drogen, ook wel Kiln drying genoemd, wordt het hout in een speciale droogkamer geplaatst. Zie het als een sauna waar de temperatuur, luchtcirculatie en de vochtigheidsgraad gecontroleerd kunnen worden. Door de hitte verdampt het vocht langzaam uit het hout. Ook bij deze Kiln dry methode worden de planken netjes op latten gestapeld, zodat hete lucht vrij langs het hout kan stromen.

In de droogkamer wordt de temperatuur stapsgewijs opgevoerd. Ingebouwde ventilatoren zorgen voor een dynamische luchtstroming. Deze luchtstromen nemen het onttrokken vocht op. Ter regulering van de luchtvochtigheid in de droogkamer worden ventilatiekleppen ingezet welke vochtige lucht afvoeren en tevens zorgen voor de aanvoer van frisse lucht. Kunstmatig drogen heeft als voordeel dat het drogen sneller en onder gecontroleerde omstandigheden gebeurt. In plaats van maanden tot een jaar heeft het hout slechts enkele weken tot een aantal maanden nodig om volledig te drogen.

Door kunstmatig drogen kan er meer vocht uit het hout worden gehaald dan met de air drying methode. Waar bij drogen aan de lucht vaak maar tot 16-20% te halen is, is het met kunstmatig drogen mogelijk om tot een veel lager vochtpercentage te komen.

Extra snelle droging met de vacuümdroogtechniek

Het kunstmatig drogen van hout gebeurt tegenwoordig niet alleen in conventionele droogkamers. Om het droogproces nóg vlotter te laten verlopen zonder in te leveren op kwaliteit, kan men een vacuümdroger inzetten. Bij deze droogtechniek wordt hout in een cilindervormige machine geplaatst om het vocht te laten verdampen. De druk in de machine is zodanig laag dat het kookpunt van water hier lager is dan buiten de vacuümdroger. Water zal dus bij het technische vacuüm (bij 80 mbar) in een droger bij lagere temperaturen verdampen.

Aanvankelijk is de vacuümdroogtechniek ontwikkeld voor het drogen van eiken en beuken. Tegenwoordig wordt de techniek ook veelvuldig gebruikt voor (tropische) loofhoutsoorten waaronder Jatoba en Cumaru. Het grootste voordeel van vacuüm drogen is de significante tijdsbesparing. Het gebruik van vacuümdroger kan droogtijd verkorten van meerdere weken tot wel maanden naar 1 tot 3 weken! Een bijkomend voordeel van vacuümdrogen van hardhout is de verkleinde kans op verkleuringen (oxidatie) door de geringe aanwezigheid van zuurstof.

Er wordt veel onderzoek gedaan naar verschillende methoden van houtdrogen. Er zijn zelfs methoden om met behulp van radiogolven hout te drogen. Veel van deze methoden zijn echter nog in ontwikkeling en worden niet op grote schaal toegepast. Wel laat het zien dat er een hoop aandacht wordt besteed aan het efficiënt drogen van hout.

Drogen op zonne-energie

Het is ook mogelijk om hout te drogen met de kracht van de zon. Door het hout in een hut of hok met een doorzichtig, schuin dak te zetten (één schuine kant tussen de 40-50 graden gericht op de kant met het meeste zon). Zo wordt de hut tijdens zonneschijn opgewarmd door een broeikaseffect. Met kleine ventilatoren wordt de lucht gefilterd en het vocht wat uit het hout komt afgevoerd. Het principe werkt hetzelfde als de Kiln Dry methode.

Deze methode is volledig energieneutraal, maar werkt vaak minder goed in de winter. Het is vergelijkbaar met zonnepanelen. In de zomermaanden is het mogelijk om hout in weken “air dried”, ofwel AD, te maken waar dat normaal maanden duurt. Naast dat het sneller droogt, kan het hout ook droger worden dan als het enkel aan de lucht wordt gedroogd. Het proces is wel moeilijk te controleren omdat het afhankelijk van het weer is.

Hoe lang moet hout drogen voor bewerking?

Voordat hout aan een gevel gemonteerd wordt of een functie krijgt als steiger, moet deze eerst een tijd drogen. Hoe lang het hout moet drogen voor bewerking, is afhankelijk van een aantal factoren zoals het huidige vochtpercentage, de houtsoort en de dikte van het hout. Een zware houtsoort van 50 mm dik zal immers meer tijd nodig hebben om zijn vocht te verliezen dan een lichte houtsoort van slechts 30 mm dik. Bij elke houtsoort uit ons assortiment staat vermeld of het een snel of langzaam drogende houtsoort betreft én welke risico’s er zijn.

‘’Cedrinho hardhout droogt matig snel tot snel waar Cumaru juist zeer langzaam droogt.’’

Kans op scheurvorming en verkleuringen

Wie kwalitatief hout wil toepassen in woning-en-utiliteitsbouw of bij tuininrichting ontkomt in de meeste gevallen niet aan kunstmatig drogen. Gedurende dit proces kunnen (lichte) beschadigingen in het hout ontstaan. Dit wordt ook wel drooggebreken genoemd. Gebeurt het drogen te snel of te onzorgvuldig, dan is het risico op dergelijke drooggebreken groter. Veel voorkomende drooggebreken zijn onder meer korstverharding, scheurvorming en verkleuringen. Daarnaast kan het hout gedurende het kunstmatige droogproces bol- of kromtrekken. U kunt zich voorstellen dat vervormingen en inwendige scheuren een negatieve impact hebben op de toepasbaarheid van uw hout.

Het drogen van(zware) houtsoorten is geen eenvoudige taak en komt met risico’s. Het is dan ook erg belangrijk om deze klus door een specialist op dit gebied te laten uitvoeren.

Tropisch hardhout laten drogen door een specialist

Het bij ons naastgelegen bedrijf Uvo Lopik is onze vaste partner voor de opslag en de bewerking van al ons hardhout. Voordat ons hardhout als gevelbekleding of in de openbare ruimte terecht komt, wordt het hout indien gewenst eerst bewerkt. Uvo Lopik neemt het schaven, drogen en zagen voor hun rekening. Uvo Lopik is onder meer gespecialiseerd in moeilijk te drogen (tropische) hardhoutsoorten. Dankzij de vacuüm droogtechniek kunnen zij uw hout sneller drogen dan normaal. In veel gevallen in een derde van de normale droogtijd. De snelle droogtijd maakt dat u een vlotte start kunt maken met uw project.