Koolstofopslag in bomen uitgelegd

Bomen zijn krachtige koolstofreservoirs. Ze filteren CO₂ uit de lucht en slaan dit stofje op in hun stam, takken en wortels. In één hectare bos wordt wel zo’n 200 tot 300 ton CO₂ opgeslagen! Dit maakt bossen van onschatbare waarde in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Door te bouwen met hout uit duurzaam beheerde bossen kunnen we de CO₂-opslag stimuleren. Van den Berg Hardhout legt uit hoe de koolstof-vastlegging in bomen in z’n werk gaat en hoe u kunt berekenen hoeveel CO₂ in uw houtproducten is opgeslagen.

Hoe werkt het principe van koolstofvastlegging in bos?

Allereerst is het goed om te weten dat er geen CO₂ zit opgeslagen in hout. Het CO₂molecuul wordt door fotosynthese afgebroken in koolstof en zuurstof. De boom zet de koolstof om in glucose voor hun groei. De resterende zuurstof wordt door de bladeren afgegeven aan de lucht. Een deel van de koolstof komt weer als CO₂ vrij als de boom afsterft, maar een deel wordt ook opgenomen in de bodem. Wordt een boom gekapt? Dan blijft de koolstof zitten tot de boom vergaat of wordt verbrand.

Hoeveel CO₂ slaat een boom op?

Een boom neemt gemiddeld tussen de 10 en 40 kg CO₂ op per jaar. Hoeveel koolstof een boom in zich opneemt, is afhankelijk van een heleboel factoren. Zo is de mate van koolstofopslag in bomen onder meer afhankelijk van soort, leeftijd, grootte en locatie. Een grote boom in de tropen zal aanzienlijk meer koolstof opslaan dan een kleine boom in een gematigd klimaat. Hieronder lichten we alle variabelen kort toe.

• Boomsoort - sommige bomen groeien sneller dan andere en zullen dus relatief meer koolstof opnemen in een bepaalde tijd.
• Groeiplaats op microniveau – een boom met veel ruimte om te groeien zal meer uitgroeien dan eenzelfde boom die midden in het bos staat (denk aan parkbomen; die zijn vaak vele malen dikker dan de gemiddelde boom in het bos).
• Groeiplaats op macroniveau – in de tropen is het jaarrond warm en regent het veel. In deze omstandigheden wordt het proces van CO₂ omzetten in zuurstof en koolstof opslaan vergroot ten opzichte van gematigde regio’s. In onderstaande grafiek van de Bernal Review is de invloed van klimatologische regio's op de snelheid van koolstofvastlegging goed te zien.
• Het weer – bij veel zon en veel regen zal een boom sneller groeien dan bij langdurige droogte
• Leeftijd van de boom – jonge bomen groeien over het algemeen sneller dan oude bomen en nemen dus sneller CO₂ op. Daartegenover staat dat oudere bomen een dichtere massa hebben waardoor zij meer CO₂ kunnen opslaan.
• Beschikbaarheid van water – een plant of boom heeft drie dingen nodig. CO₂, water en zonlicht. De CO₂ in combinatie met water wordt omgezet in een suiker. Het product dat overblijft is zuurstof. De boom gebruikt de suikers om te groeien oftewel de koolstof vast te leggen in het hout. Meer zon en water betekent meer groei.

Zijn er verschillen in CO2-vastlegging tussen boomsoorten?

Alle bossen dragen bij aan CO₂ -vastlegging, maar niet elke boomsoort neemt evenveel CO₂ op. Sterker nog, tussen de boomsoorten zijn vrij significante verschillen zichtbaar. Dit heeft vooral te maken met de groeisnelheid van een soort en de locatie (klimaat) waarin een soort zich prettig voelt.

‘Supergroeiers’ nemen op korte termijn veel koolstof op

Voor hun groei nemen bomen CO₂ op. Dit betekent dat een boomsoort met een hoge groeisnelheid een grotere CO₂-stofzuiger is dan een soort die langzaam groeit. Wereldwijd staan de eucalyptussen bekend als ware ‘supergroeiers’. Een halve meter groei in een jaar tijd is geen uitzondering. Op een Braziliaanse plantage slaan ze een duizelingwekkende 20 ton koolstof per hectare per jaar op in het stamhout. Kijken we naar de meest voorkomende boomsoorten in Nederland, dan neemt de Douglas (naaldhout) de toppositie in als het gaat om koolstofopslag. Douglas neemt zo’n 12 ton per hectare per jaar op. Voor loofhout is dit de Beuk met 11,8 ton CO₂ per hectare per jaar (bron: Gereedschapskist Klimaatslim Bos- en Natuurbeheer).

Over het algemeen kun je zeggen dat er meer koolstof in zwaarder (tropisch) hout zit opgeslagen, maar dit betekent niet dat deze bomen sneller koolstof opnemen. Een dennenboom van 30 jaar oud is namelijk behoorlijk wat forser dan menige tropische loofhoutsoorten van dezelfde leeftijd. Deze groeien langzamer en worden vaak ouder. Dit zie je ook terug in de kwaliteit van het hout.

Koolstofvastlegging in bomen en in de bodem

Bomen leggen dus zolang ze groeien koolstof vast. Dat doen ze in het hout van de stam, de takken én de wortels. Een groot gedeelte van de koolstof die door een boom wordt opgenomen in de grond(wortels), wordt opgeslagen in de vorm van suikers. Hier zit de grote kracht van een bos om als ‘carbon sink’ te fungeren. Om deze reden is het ook van belang dat de bossen intact blijven. Indien bossen verdwijnen, zal veel van het koolstof dat in de bodem zit opgeslagen beschikbaar worden gemaakt voor schimmels. Deze schimmels geven de koolstof vervolgens weer terug aan de omgeving. Er zijn immers geen bomen meer die het als voeding kunnen gebruiken. Er zijn onderzoeken die aantonen dat klimaatverandering, ontbossing en versnippering van bossen ervoor zorgen dat er heel veel koolstof terug de atmosfeer in ‘lekt’. Het gaat hier om een ingewikkelde wisselwerking van verschillende factoren.

Het bos dient niet alleen als koolstofreservoir, maar draagt ook bij aan biodiversiteit.

Door te kiezen voor FSC®-gecertificeerd hout, kan dit proces een halt toegeroepen worden. Het FSC®-keurmerk waarborgt het voortbestaan van onze bossen wereldwijd. Elk stukje FSC® bos dat aan elkaar gekoppeld zit, voorkomt versnippering en zal koolstof opslaan in plaats van uitstoten. Verantwoord bosbeheer omvat meer dan de houtkap alleen. Zo ziet FSC® ook streng toe op het sociale en economische welzijn van bosarbeiders en lokale gemeenschappen. Van den Berg Hardhout maakt grotendeels gebruik van FSC® gecertificeerd hardhout. Hiermee dragen we een steentje bij aan een mooiere wereld. Bekijk ons assortiment hardhout met FSC®-label.

Kies voor herbruikbaar hout in de strijd tegen klimaatverandering

Gedurende zijn gehele levenscyclus houdt het hout de koolstof vast: zowel tijdens het gebruik, hergebruik en na recycling. Is men van mening dat het hout ‘op’ is en niet meer bruikbaar is voor een nieuwe functie? Dan wordt het hout verbrand waarna de CO₂ weer vrijkomt in de atmosfeer. Daarom is het zaak om de levensduur van houtproducten zo lang mogelijk te maken. Hoe langer hout meegaat, hoe beter voor het milieu. Naast ‘nieuw’ hout biedt Van den Berg Hardhout daarom ook herbruikbaar hout. Dit hout heeft reeds een functie vervuld, maar is klaar voor herbestemming. Het hout is grondig schoongemaakt en vrijgemaakt van houtrot zodat deze direct toegepast kan worden.

Bereken hoeveel CO₂ is vastgelegd in uw houtproducten

Benieuwd naar hoeveel CO₂ is opgeslagen in uw bundel hardhout? Met de Centrum Hout-rekenmodule kunt u in slechts twee stappen de CO₂-opslag van uw houtproduct berekenen. Kies de houtsoort (bijvoorbeeld Basralocus) en geef vervolgens het aantal m3 hout aan. De tool doet de rest. Centrum Hout laat zien hoeveel CO₂ is vastgelegd in uw houtproducten en hoe dit zich verhoudt tot andere bouwmaterialen, waaronder beton en staal. De resultaten zijn als PDF-bestand te downloaden.

De berekening voor de CO₂-vastlegging in hout is gemaakt volgens de rekenmethode die afkomstig is uit de norm EN 16449 ‘Wood and wood based products - Calculation of sequestration of atmospheric carbon dioxide’. Dit document is opgesteld door de Europese normcommissie TC 175 WI. De rekentool geeft een realistische weergave van de hoeveelheid vastgelegde CO₂ in hout, maar is geen wetenschappelijk document. Daarnaast beperkt de rekenmodule zich tot de opnamecapaciteit gedurende de gebruiksduur.